تر کا ڼي
(تر کل ڼي) تر کا ڼي (تر کل ڼي) د پښتنو يوه ډيره مشهوره قبيله د ه چې د سړ بن په ټولنيز ګروپ پورې تننړ لننې د ه۔ ترکا ڼي د پښتنو د نورو قبيلو په لړ کې يوسفزيو، مند ړو او ګګيا ڼيو ته ډير نږد ې او د غه د رې واړه قبېلې د تر کا ڼيو په ګډون د ښا خي خيلو يا خو ښي خيلو په نامه سره ياد ېږي۔ 49 معلو مات مختصر د ر باره اقوام و قبايل سر حد ي کشور، ٩٨-٩٧ مخونه، د کا بل چاپ 50 د کا بل سلطنت بيان، د ويم ټوک، ٨٧ مخ، د کا بل چاپ پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد ۞ 87 ۞ د غه قبيله په پخو ا نيو متو نو کې او له هغې جملې نه د اخوند د رويزه په” تذ کرت البرار وال شرار” کننې د تر کل ڼي په نامه يا د ه شوې د ه، خو اوس معمو ل د تر کا ڼي په ليکد ود ليکله کيږي۔ يو سفزي، مند ړ، ګګيا ڼي او تر کا ڼي چې په مجمو عي ډول د ښا خي خيلو په نامه ياد ېږي د د و ی اصلي او لو مړ نی ټا ټو بی د کند هار د ار غستان د سيمې په حد ود و کې د غو نډان او سره غره په شا او خواکې هغه ځمکه د ه چې ۔ د غوړې مر غۍ په نامه ياد ېږي د و ی چې د تر ينو پښتنو په ګا ونډ کې او سيد ل د تر ينو د فشار له کبله يننې خپلننه سيمه پر يښود ه او د غو ريا خيلو له خوا د مقر په کڅۍ کې په ور کړل شوې ځمکه با ند ې د څه وخت له پاره ميشننته شول، خو له غوريا خيلو هم خو ابد ي شول او هغه ځمکه يې هم پر يښود ه چې په نتيجه کې د کابل خواته را و خو ځيد ل کا بل د راتګ په وخت کې اتما نخيل هم ورسره ملګري شو ل اوبيا د کا بل په شا او خوا ورشو ګا نو کې ميشته شول ۔ ۔ ۔ په هغه وخت کې په کا بل کې د تيموري کو رنۍ مرزا ابو سعيد واکمن و چې ور پسې يې زو ی مرزا الغ بيګ د همد غو پښتنو په مر سته په کا بل او غزني کې په ١٤٦٩ ۔ ميلد ي کال کې واکمن شو له د غه ځا يه د د ې خبرې اټکل کينند ا ی شي چې ښا يي ښا خي خيل پښتا نه به د کا بل ور شو ګا نو ته د پنځلسمې عيسوي پيړۍد لو مړۍ نيما يي پننه ورو ستيوکلونو کې را غلي وي۔ مرزا الغ بيګ چې تر څو پورې کمزور ی و د همد غو پښتنو نه يې مر سته غو ښته او په همد غو پښتنو به يې ۔ ځان سا ته، خو کله چې په خپلو پښو ود ريد اوپياوړ ی شو د پښتنو سره يې په مخا لفت لس پورې کړ په پا ی کې الننغ ۔ بيګ وپتييله او هوډ يې وکړ چې د د و ی پياوړ ی ځواک مات کړي هما غه و چې د ښا خي خيلو پښتنو مشرانو ته يې د وکه ورکړه او هغه د ا چې د ښا خي خيلو پښتنو مشرانو ته يې يوه ميلمستيا جوړه کړه او په ډير چل ول سننره يننې د هغو ی د ٩۔۔ تنو په شا او خو اکې يې په يوه شپه له تيغه تير کړل چې اد يره يې د کابل د مر نجان د غو نډۍ د سياه سنګ ۔ د غره په لمنه کې پر ته د ه د ا پيښه په غالب ګو مان د ١٤٨۔-١٤٩ عيسوي کلو نو تر مينځ رامينځ ته شوې د ه ۔ ۔ ترد ې خو نړۍ او خو اشينوونکې پيښې نه ورو سته ښا خي خيل پښتا نه د کا بل نه د ننګر هار خو اته وليږ د ۔ يد ل، خو ترکا ڼيو په لغمان کې واړول يو سفزي، ګګياڼي او اتما نخيل په ننګر هار کې او سيد ل چې بيا نننو مننوړې د رې قبيلې په سوات کې ميشته شوې، خو تر کا ڼي چې په لغمان کې استو ګن شوي وو د لغمان خلکو د د و ی له ل سه پننه کا بل کې مغو لي واکمن ته د د و ی له ل سه شکايت وکړ چې بيا د مغو لي پو ځو نو د فشار په و جه د ې تننه اړ ايسننتل شول چې د لغمان سيمه پر يږد ي او با جوړ ته لړ شي چې له هما غه و خته د با جوړ په سيمه کې استوګنه لري چننې د افغانستان د کو نړ وليت سره ګډه پو له لري۔ پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد ۞ 88 ۞ 37.1 قبيلوي جو ړښت تر کا ڼي په ل ند نيو ښا خو نو با ند ې ويشل شوي د ي: سالر زي، ما موند ، ابراهيم زي، اسوزي، او اسما عيل زي۔ 1. سالرزي: چې د با جوړ په لر امد ک، بر امد ک، لر سد ين، بر سد ين، ښار، ناوه ګۍ، کو ټکی، اليکی، چار منګ، ۔ بابو قره اورود کې ميشته د ي په سالرزيو کې د برم او لد ه برم خيل او هلل خيل د د انګام او اسمار د تا ريخ ۔ سره نه شليد ونکي تړاو لري په با جوړ سر بيره د افغانستان د کو نړ ول يت کې هم ډيننر شننمير سننا لرزي استوګنه لري اود د و ی د استو ګني ځا يو نه په لند ې ډول د ي: a. د انګام، شو نکړۍ، اغز باغ، اسمار، ساو خوړ، ناړۍ، څو کۍ، بار ګام، ازير ګل، بنر يکنوټ، ډمنبرو، حصاره، کراړه، د م کلي، نر نګ، کنجګل، د و نايي او ټا نکو د ره کې ميشته د ي 2. ما موند : ۔ ما موند په د وو مهمو ښا خو نو ويشل شوي د ي لو ی ما موند چې کا کازي هم ور ته وايي او واړه منا موند۔ ۔ د ماموند لو ی اکثريت په با جوړ کې او سيږي د د و ی ختيز ته سا لرزي، شمال ته يې د ا نګام، شمال لويد يز ته ۔ يې شوړ تن او د مرورې د رې، لويد يز ته يې چا رمنګ او سهيل ته يې د ښار ريا ست پروت د ی لو ی ما منو ۔ ند د ما مو ند و په شمال او لو يد يز کې ميشته د ي په ختيز کې د لو يو ما مو ند و او سا لرزو تر مينځ بر يد ۔ (حد ) د مل سيد غر د ی او د لو يو او وړو ما مند و تر مينځ بر يد لو ی خوړ د ی د لو يو ما مو ند و د څا نګو ۔ او خيلو نو نو مو نه د اد ي: مسعود خيل، عمر خيل، يو سف خيل، سليمان خيل او خلوزي د وړو ما موننند و خيلونه بړوزي، اوريازي او برم کازي د ي۔ ۔ د لو يو ما موند و کلي د اد ي: غاښی، شبنتر، ذکي کوټ، ګيري، زري او تر خو د وړ ما مو ند و کلنني د اد ي: څپري، مو ضی، کګی، وړوکی خرکی، با نډه، شا هي تنګی، لو ی خرکی، بد ان، ډ مه ډوله او ډبر۔ 3. ابراهيم خيل: ۔ په ټو له تر کاڼي قبيله کې ابراهيم خيل د مشر توب او اعتبار څښتن د ي د و ی په اصل کې په سننا لرزيو ور ګډ يږي، خو له کو مه وخته چې ابر اهيم نو می د با جوړ د سالرزيو مشر د خپلې سيمې د ازاد ۍ له پاره د مغو لو د امپر اتورۍ سره ډيرې جګړې وکړې او د با جوړ د سيمې خپلواکي يې په ډيرې ميړاني سنره وسا تله، نو د هغه ځا ی د پښتنو له خوا د ه ته د خان لقب ورکړ چې د غه مشري تر ډيرې مو د ې له پنناره د د ه په کو رنۍ کې پا تې شوه او او لد ه يې د ابر اهيم خيلو په نامه سره ياد ه شوه۔ پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد ۞ 89 ۞ 4. اسوزي: په ميد ان او براول کې استوګنه لري۔ 5. اسما عيل زي: چې په ميد ان او براول کې استوګنه لري۔ د باجوړ نه بر سيره تر کاڼي په د ير او د افغانستان د کو نړ په وليت کې هم استوګنه لري چې پنه د ينر کنې ميشته تر کا ڼي په براول، ميد ان او جند ول کې استوګنه لري۔ ۔ ترکاڼي زړور، ميلمه پا لو نکي او غير تي خلک د ي په با جوړ کې د تر کا ڼيو شمير د ١٨۔۔۔۔تنو په شا او خننو اکې ښود ل شوي د ي، همد اراز په د ير کې ٨۔۔۔۔ تنه او د افغانستان د کو نړ په وليت کې د تر کا ڼيو شمير د ٤٥۔۔۔ تنو په شا او خواکې ښود ل شوي د ي