تر کی
۔ د پښتنود عنعنوي شجرو له مخې تره کي د غلجيو په ټولنيز ګروپ پورې اړه لري تره کی د موسننی زو ی د ۔ ابر اهيم لمسی او د غلجي کړ وسی د ی تر ه کي زياتره د غزني وليت د مقر، نا وې، ګيلن او اب بند په ولسواليو کې ميشته د ي چې ٢پر ٣ برخه خلک يې په کليو او با نډو کې او يوه برخه خلک يې په پو وند ه او کو چيا ني ډول ژوننند ۔ کوي چې د د و ی د شمير په تنا سب د هغو ی سيمه وړه او کو چنۍ د ه د د ې په وجه چې د مقر د سيمې زيا ته برخه د علي خيلو او خد و زيو (خد رزيو) په لس کې د ه نو ځکه د ځمکې د لږ والي له کبله يې يو پر ٣ برخې خلک په شننپو نتوب او د پسونو، ميږو، وزو او غواګانو په روزنه او پا لنه ژوند کوي۔ د تره کي قبيلي جنوب او جنوب ختيز ته د سليمان خيلو او تو خي قبيلې، ختيز ته يې سليما ن خيل، شمال تننه يې علي خيل، اند ړ او هزاره او جنوب ته يې سيمه د ډيورنډ پر کر ښه د کا کړو پښتنو سره نښتي د ه۔ د تا ريخ حيات افغا ني مؤ لف ډپټي محمد حيات خان په خپل د غه تا ريخي اثر کې چې ١٤٤ کلو نه د مخه يې کښلی د ی د تر ه کو پښتنو په اړ وند د اسې ليکلي د ي : ” په افغانستان کې د تره کو د قبيلې شمېر پنځلس زره کو رنيو تننه رسيږي چې له ٢ پر د ريو نه زيات خلک يې د ايمي استو ګنځي لري او يوه د ريمه برخه خلک يې په پووند ه او کننو ۔ چي ډول ژوند کوي د د و ی اصلي ټا ټو بی د مقر او ناوې سيمه د ه چې د د و ی د سيمې په پر تله د هغو ی سيمه وړه د ۔ه د د غې قبيلې خلک د مني مو سم په پيل کې د ژمي د تير ولو له پاره کند هار ته ځي او په پسر لي کې بير ته د مقننر سيمې ته را ستنيږي چې د د و ی د د ې تګ راتګ په اړوند د پښتو يو مشهور متل د ی چې د اسې وايې: [ چې چو نګښې وايې قر، تره کي وايې مقر چې چو نګښې وايې غار، تره کي وايې کند هار ] د د ې متل مقصد د اد ی چې کله د ګر مۍ د مو سم په پيليد و سره چو نګښې د قر غږ پو رته کوي، نو په د غه وخت کې تره کو کو چيانو ته خپل وطن او ټا ټو بی ور په ياد شي، نو د د وبي د تير ولو له پاره بير ته مقر ته راځي، خو کله چې چو نګښې د يخنۍ د رار سيد لو له کبله د غار نارې وهي نو تر ه کي د ژمي د تير ولو له پاره کند هار تننه ځي چې د غه متل ډير شهرت لري۔ د تره کي قبيلې ښا خو نه د تره کي قبيله په لند نيو ښا خو نو ويشله شوې د ه: پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد ۞ 93 ۞ با د ين خيل، ناخيل، ساک خيل، تسويل خيل، ګر بز خيل، با رک خيل، مصري خيل، حسن خيل، حا تم خيل، للو خيل، جما ل خيل، ګربز خيل، حريف خيل، ګلن خيل، شباب خيل، تراب خيل، سليم خيل، کنجو خيل، ميري خيل، کلننو خيل، نوروز خيل، تا جو خيل، اناري خيل، صا بر خيل، نازک خيل، د لد ار خيل، شيکي، المري، قد رت خيننل، د وران خيل، خجل خيل، شاګل خيل، شيرين خيل، سد و خيل، شيخ نور خيل، نور خا ن خيل، سد و خيل، خيرو خيننل، کننبير خيل، سالي خيل، قتال خيل، اکبر خيل، زرين خيل، تري خيل، بستام خيل، ل جمير خيل، شهباز خيل، قباد خيل، سننيني زي، نورزي، ملک د ين خيل، موسی خيل، ګران خيل، بر ا هم خيل، زلو خيل، خان خيل، صا حبد اد خيل، فراق خيننل، بيګو خيل، شاه عبد ال خيل۔ 39.1 د تره کي قبيلې د استو ګني سيمې 1. د غزني په وليت کې : لکه چې په پيل کې مو يا د ونه وکړه چې د د غې قبيلې اصلي ټا ټوبی د غزني وليت د مقر، ناوې، ګيلن او اب بند ولسوالۍ د ي په تيره بياپه مقر او ناوه کې زيات شمير تر ه کي ژوند کوي ۔ ۔ 2. د زابل په وليت کې : تره کي د زابل وليت په مرکز کلت او هم د شاه جو ی په ولسوالۍ کې ژوند کوي۔ 3. د کند هار په ول يت کې: د د غې قبيلې کو چيان په عمو مي تو ګه په ژمي کې د کند هار وليت د ريګ ا و اڅکز يو په سيمو کې او همد ا راز د کند هار په نورو بر خو کې ليد ل کيږي، د د و ی يو شمير د ډيو رنډ له کر ښې تير يږي او د کا کړو د قبيلې سيمې ته ليږد ي او تر پشينه پورې ځي۔ 4. د هلمند په و ل يت کې: د تر ه کيو د قبيلي يو شمير خلک د د غه و ليت د ناد علي او ګر مسير په ولسو اليننو کې هم ژو ند کوي۔ 5. د باد غيس په ول يت کې : د با د غيس په وليت کې تره کي د د غه وليت د مر غاب ولسوالۍ د بو کن په کلنني ۔ کې چې مشر يې ملک عبد الر حمن خان د ی استوګنه لري پرد ې بر سيره د نو موړي ول يت د غو ر مننا چ د ولسو الۍ په څو کليو کې هم تره کي ا ستو ګنه لري۔ 6. د فارياب په وليت کې : د د غه وليت د قيصار او پښتون کوټ په ولسو اليو کې هم تره کي شته، چې يو شمير يې کو چياني ژوند لري۔ 7. د سر پل په وليت کې: د د غه وليت په ځينو کليو کې هم تره کي استوګنه لري۔ پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد ۞ 94 ۞ 8. د کند ز په وليت کې : د د غه و ليت په ځينو ولسواليو کې هم تره کي استوګنه لري۔ 9. د ننګر هار په وليت کې: د د غه و ليت د چپر هار د ولسوالۍ د تره کو په کلي کې هم زيات شنمير تنره کني استوګنه لري چې شمير يې ٣ تنو ته رسيږي ۔۔۔ ۔ 10. په سهيلي پښتونخوا کې: د سهيلي پښتونخوا په کو ئيټه، پشين، ژوب، سيوۍ او کچلغ کې هم يو شمير تره کي استوګنه لري، چې په سهيلي پښتونخوا کې د د و ی ځيني نا متومشران د اد ي: تاد ين خان تره کی، چار ګل خان تره کی، الحاج شير محمد خان تره کی، حاجي عبد الغفور تر ه کی، محمد يو سف خا ن تر ه کی او حا جنني ګلب خا ن تر ه کی۔ 39.2 د تره کو د قبيلې نوميالي او مشران د تاريخ حيات افغا ني په قول ١٤٤ کلو نه وړاند ې په مقر او نا وه کې د د و ی مشران او نو ميالي خان تر ه کننی، محمود خان تر ه کی، زمان خان تر ه کی، هارون خان تر ه کی، مر تضی خان تر ه کی او مير احمد خان تر ه کی ول۔ د افغانستان د خلک ډيمو کر اتيک ګو ند مشر او د انقلبي شورا رئيس نور محمد تره کي چننې د ١٩٧٨ کنال د ۔ ثور د کو د تا په نتيجه کې يې ځواک تر ل سه کړ هم د غزني د مقر ولسوالۍ د سور کلي تره کی و سر بيره پرد ې عبد القد ير تره کی د افغانستان د سترې محکمې لو مړنی رئيس و، چې د اعليحضرت محمنند ظا هر شاه له خوا پر د غه د ند ه ګو مارل شو ی و۔ د کابل پو هنتون د حقو قو د پو هنځي پخوانی استاد او سيا ستپوه ښاغلی د کتور رو ستار تر ه کی هم د تننره کی قبيلي ته منسوب د ی۔ ۔ تره کي غير تي، ميلمه پا له، هيواد پا لو نکي او په پښتني ننګ او پښتنواله با ند ې ټينګ خلک د ي د انګريزي ير غلګرو سره په د ري ګو نو جګړو کې يې ښې تورې و هلي د ي چې ښه بيلګه يې د ستر غازي صنناحب خننان پننه مشرۍ د د و ی د غه و يا ړلې مبا رزې وې چې زموږ د ګران هيواد افغانستان په ويا ړلي تا ريخ کې ثبت د ي۔ د روسي ير غلګرو او د د و ی د لسپو څو پر خلف هم د تره کو د قبيلې مبارزې د ستا ينې او شا بسي وړد ي۔ پښتانه قبيلې وپېژنئ ۞ ۞ خېبر ويب پاڼه khyber.org ۞ ډاکټر لطيف ياد